Καλιγούλας, Γάιος Ιούλιος Καίσαρ Γερμανικός

(Gaius Julius Caesar Germanicus Caligula, Άντιο 12 μ.Χ. – Ρώμη 41 μ.Χ.). Ρωμαίος αυτοκράτορας (37-41 μ.Χ.). Γιος του Γερμανικού και της Αγριππίνας, ήταν ο τρίτος Ρωμαίος αυτοκράτορας μετά τον Αύγουστο και τον Τιβέριο. Το όνομα Κ. προέρχεται από τη λέξη caliga, στρατιωτικό υπόδημα που ο Κ. συνήθιζε να φοράει από παιδί. Ο Τιβέριος τον υπέδειξε ως κληρονόμο του μαζί με τον ανιψιό του Τιβέριο. Η ρωμαϊκή Σύγκλητος εξέλεξε μόνο αυτόν αυτοκράτορα, με την ελπίδα ότι θα εγκατέλειπε την πολιτική του Τιβέριου, που έτεινε να παραμερίσει και να υποτάξει την κυρίαρχη συγκλητική τάξη. Ο Κ. όμως διέψευσε τις προσδοκίες αυτές. Στο γεγονός αυτό ίσως έχει την αρχή της η παράδοση που είχαν καλλιεργήσει οι συγκλητικοί και περιέγραφε την εξουσία του Κ. ως μια συνεχή παραφροσύνη χωρίς προηγούμενο, η οποία εκδηλωνόταν με μορφές απολυταρχισμού και διώξεων. Λέγεται ότι ο Κ. συμπεριφέρθηκε με απάνθρωπη σκληρότητα προς τους ίδιους τους γονείς του, θανάτωσε υψηλά πρόσωπα του κράτους, διέταξε να τον λατρεύουν ως θεό, ονόμασε συγκλητικό το άλογό του και διέπραξε κάθε είδους εξωφρενισμό και σκληρότητα. Η σύγχρονη ιστορική κριτική όμως τείνει να αμφισβητεί τις διηγήσεις σχετικά με τη δράση του Κ. και να αναγνωρίσει σε αυτές μια ακόμα εκδήλωση της σύγκρουσης που χαρακτήριζε την αυτοκρατορική περίοδο, ανάμεσα σε μια ηγετική τάξη που βρισκόταν σε συνεχή παρακμή και στις αναδυόμενες μοναρχικές φιλοδοξίες που συνεχώς αμφισβητούσαν τον ρόλο της. Στην πραγματικότητα, ο Κ. μόλις ονομάστηκε αυτοκράτορας, συνεχίζοντας την τακτική του Τιβέριου, στράφηκε εναντίον της Συγκλήτου με την υποστήριξη του λαού, προς όφελος του οποίου μείωσε τους φόρους, έκανε δωρεές, παραχώρησε αμνηστία και ξανάδωσε στις συνελεύσεις των εκατόνταρχων και των χιλίαρχων το παλιό κύρος τους. Στους αρχικούς αυτούς προσανατολισμούς δεν δόθηκε, ωστόσο, συνέχεια. Πολύ σύντομα ο Κ. στράφηκε στη θεοποίηση του αυτοκράτορα, απαιτούσε θεϊκές τιμές όσο ζούσε και καθιέρωσε έναν τρόπο ζωής ανατολίτη μονάρχη. Επιβάλοντας νέους φόρους, για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τις δαπάνες που απαιτούσε αυτή η χλιδή, έχασε την εύνοια του λαού. Εξάλλου η εξωτερική του πολιτική, που δεν ήταν δυναμική απέναντι στους υποταγμένους λαούς (παραχώρηση τετραρχίας στην Παλαιστίνη στον Αγρίππα A’ και απόδοση του βασιλείου της Κομμαγηνής στον Αντίοχο Δ’), και δύο εκστρατείες του –ιδιαίτερα άκαρπες– μία στη Γερμανία και μία στη Βρετανία, συνετέλεσαν στην παρεταίρω εξασθένηση της εξουσίας του. Καχύποπτος και αδικαιολόγητα σκληρός, έγινε αντικείμενο μίσους, εκτός των άλλων και για την ακόλαστη ζωή του. Δολοφονήθηκε το 41 μ.Χ., ύστερα από συνωμοσία που υποκινήθηκε από τους συγκλητικούς και τους ευγενείς και οργανώθηκε από τον χιλίαρχο Κάσσιο Χαιρέα, ο οποίος με τη σειρά του καταδικάστηκε αργότερα σε θάνατο από τον Τιβέριο Κλαύδιο, διάδοχο του Καλιγούλα. Προτομή του Ρωμαίου αυτοκράτορα Καλιγούλα (Μουσείο του Καπιτωλίου, Ρώμη).